27 Mayıs İhtilâli

Olayları yaşarken bu kadarını bilecek yaşta değildim elbette. Sonradan okurken, babamla konuşurken öğrendim ayrıntıları: Komik bir ihtilaldi aslında. Sadece 4 generali olan, kalanı albay, binbaşı ve yüzbaşıdan oluşan toplam 37 kişilik gizli bir örgüttü ihtilali yapanlar. Sonradan kendilerine Milli Birlik Komitesi (MBK) adını verdiler. General Cemal Madanoğlu’nun katılması bile tarajikomik. 1 yarbay teklif ediyor, Madanoğlu önce “Ulan biliyorsun bende t.ş.k var, kafa yok.” diye reddediyor. Yarbay 24 saat düşünmesini istiyor ve 24 saat sonra şu yanıtı alıyor: Ulan, erkeklik öldü mü, örgütünüze girmeyi kabul ediyorum! Yurt dışında bulunan gizli komite mensupları Talat Aydemir ve 2 kişi daha  komiteye girmemişler.

3 Mayıs’ta Kara Kuvvetleri Komutanı Cemal Gürsel istifa edince başsız kalmışlar. Bir süre kendilerine bir lider aramışlar. Genelkurmay 2. Başkanı Cevdet Sunay, 1.Ordu ve sıkıyönetim Komutanı Fahri Özdilek kabul etmemiş. Bunlar kendi planlarına göre darbeyi yapmışlar. 3. Ordu Komutanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala kızmış,”Eğer darbenin lideri benden daha kıdemli değilse ordumla Ankara'ya yürüyüp isyancıları yakalayacağım!” demiş. Bunun üzerine darbeden haberi olmayan Emekli Orgeneral Cemal Gürsel’i İzmir’den apar topar komitenin başına getirmişler.

37 subayın oluşturduğu bu MBK bu harekat ile anayasa ve TBMM'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı, Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, Başbakan Adnan Menderes başta olmak üzere birçok Demokrat Partiliyi tutuklattı. Darbenin ilk günü Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fatin Rüştü Zorlu,ve diğer hükümet üyeleri Harp Okulunda öğrenciler tarafından darp edilmişler ve enterne edilmişler. İçişleri Bakanı Namık Gedik ise tutuklu olduğu odanın penceresinden aşağıya atlayarak intihar etmiş. Derler ki: "Pencereler çift cam, atlayarak kırılacak gibi değildi,  aşağıya atılarak öldürüldü." Orduda da Genel Kurmay Başkanı ve bazı generaller tutuklatıldı.  235 general ve 3500 civarında subay - daha çok albay, yarbay, binbaşı - emekliye sevk edildi. Bazı üniversiteler kapatıldı, 1402 üniversite öğretim görevlisi görevden alındı. 520 hakim ve yargıç görevden alınarak, yargı da kontrol altına alındı. İsmet İnönü pembe Köşk’te korumada. İhtilal lideri Cemal Gürsel bir sabah kendisini aramış, halini ve hatırını sormuş, ihtilali kendisine haber vermeden yaptıkları için özür dilemiş ve bir emri olup olmadığını sormuş.

10 yaşındayım, ihtilalle tanışıyorum. Önce suskunuz, büyükler ne oluyor şaşkınlığında. Akis, Vatan, Ulus okuyoruz, İstanbul ve Ankara haberlerini alıyoruz. Vay canına! Neler olmuş, neler! 27 Mayıs’ın özgün (!) hikayesini okullara yollanan broşürlerden öğreniyoruz. 1960 yazında konuştuklarımız şunlar:

"Aslan MBK Demokrat Partilileri yurtdışına kaçarken yakalanmış, yanlarında 12 uçak dolusu altın, mücevherat ve para varmış."

"28 Nisan - 27 Mayıs 1960 arasında yüzlerce genç öldürülmüş, kamyonlarla mezarlıklara getirilip gizlice gömülmüş. Hatta gömülmemişler, makinelerde kıyılarak toz haline getirilmişler. Sucuk yapımında kullanılmışlar." Uzun zaman sucuk yemedi bu millet Allah inandırsın. Bir Sıddık Sami Onar hatırlıyorum, İÜ rektörü, epey aradı bu Hürriyet Şehitleri’ni, bulamadı. Anıt inşa edecekti. 28 Nisan olayının kurbanı Turan Emeksiz, tanktan düşerek ezilen İstanbul Lisesi öğrencisi Nedim Özpolat, 27 Mayıs'ta kaza kurşunuyla ölen Harp Okulu öğrencisi Teğmen Ali İhsan Kalmaz, Ersan Özey ve Sökmen Gültekin vardı sadece.

İçişleri Bakanı Namık Gedik yaptıklarının korkusundan intihar etmiş. Arkasından şu şiiri okuyoruz: Namık Gedik didik didik olasın/ Her parçanı bir çalıda bulasın/ Çakılasın bir kazığın üstüne / Korkuluktan beter hödük olasın... Behçet Kemal Çağlar mı gerçekten şairi?

Başbakan Menderes’in çekmecesinde kadın donları, kadın eşyaları, rujlar çıkmış. Gürsel Paşa Celal Bayar’ın bankalarda 103 milyon lirası olduğunu söylemiş.

Propoganda olağanüstüydü. Büyüklerim inandılar mı? Belki bir süre tereddütte kaldılar, ama sonra…. İnanmadıkları ihtilalden sonraki seçim sonuçlarında görülecekti.

Ayfer Yılmaz